چگونگی کار با گچ نکات و دانستنی ها

زمان گرفتن ملات گچ

گچ ساختمانی باید زود شروع به گرفتن و سخت شدن نموده و سخت شدن آن نیز باید خیلی زود پایان یابد گچ ساختمانی مرغوب آن است که زمان گرفتن آن زودتر از 8 دقیقه شروع نشود و حداکثر از 25 دقیقه دیرتر شروع به گرفتن ننماید و پایان سخت شدن آن نباید زودتر از 20 دقیقه و دیرتر از یک ساعت باشد.

زمان گرفتن ملات گچ

گچ ساختمانی باید زود شروع به گرفتن و سخت شدن نموده و سخت شدن آن نیز باید خیلی زود پایان یابد گچ ساختمانی مرغوب آن است که زمان گرفتن آن زودتر از 8 دقیقه شروع نشود و حداکثر از 25 دقیقه دیرتر شروع به گرفتن ننماید و پایان سخت شدن آن نباید زودتر از 20 دقیقه و دیرتر از یک ساعت باشد.

اندازه گیری زمان شروع و پایان گرفتن گچ

اگر در یک ظرف مقداری آب بریزیم و روی آن به مقداری لازم گچ اضافه کنیم (به همان مقدار که برای ساختن که برای ساختن ملات های کلی ساختمان گچ داخل آب می ریزیم) شروع زمان سخت شدن ملات از لحظه ای است که اگر داخل مخلوط را به وسیله میخی خط بیاندازیم بلافاصله جای خط پر نشود و پایان زمان سخت شدن آن زمانی است که اگر روی ملات سخت شده با انگشت ضربه بزنیم روی ملات در محلی که ضربه زده ایم آب ظاهر نشود (مقدار این ضربه باید در حدود 0.5 کیلو کرم بر سانتی متر مربع باشد).

شروع زمان گرفتن گچ از لحظه ای است که گچ را داخل آب می پاشیم و مدت سخت شدن آن از لحظه ای است که جای شیار روی ملات باقی بماند تا زمانی که در اثر ضربه زیر انگشت آب جمع نشود.

باید توجه داشت که گچ سخت شده شکل پذیری خود را از دست می دهد  و دیگر قابل مصرف نیست نباید سخت شدن گچ را با خشک شدن آن اشتباه کرد خشک شدن گچ با توجه به گرمی و سردی هوا ممکن است از چند ساعت تا چند روز بطول بیانجامد . خشک شدن گچ وقتی پایان می یابد که رنگ آن کاملا سفید شود.

مواد افزودنی در گچ

گاهی با افزودن بعضی مواد گچ را تندگیرتر یاکندگیرتر می کنند به شرح زیر:

اگر 0.5 درصد وزن گچ به آن نمک طعام NaCl اضافه کنیم انرا تند گیر کرده و زمان گیرش انرا به 5 دقیقه می رسانیم.

اگر از یک در صد تا 4 در صد وزن گچ به ان نمک طعام اضافه کنیم  زمان گیرش آن به 3.5 دقیقه می رسد حال اگر در صد نمک طعام را هر قدر اضافه کنیم زمان گیرش به تعویق می افتد و گچ کند گیرتر می شود به طوریکه با افزودن 10 در صد نمک طعام شروع زمان گرفتن گچ به 12.5 دقیقه می رسد. نمودار زیر بیانگر اثر نمک طعام  است:

زاج سفید گچ را کند گیرتر می نماید.

سریش نیز گچ را کندگیرتر می کند بطوریکه اگر به ملات گچ از یک در صد تا 6 درصد وزن ان سریش اضافه کنیم آغاز گرفتن گچ از 12.5 دقیقه تا 38 دقیقه به تاخیر می افتد. لازم به یادآوری است که سریش نوعی چسب گیاهی می باشد که در صنعت صحافی به طور وفور مورد استفاده قرار می گیرد. در حدود سالهای 1320 تا 1330 که اطاقها را کمتر نقاشی می نمود ند مقداری سریش به آب ملات گچی که جهت سفید کاری اتاقها مورد مصرف قرار می گرفت اضافه می کردندتا هنگام تکیه دادن به دیوار اتاقها لباس تکیه دهنده را کثیف نکند.

با افزودن 0.5 در صد تا 1 در صد وزن گچ براکس به فرمول H2O,Na2B4O7 زمان آغاز گرفتن گچ از 15 دقیقه تا 1.5 ساعت به تاخیر می افتد. نمودار زیر این اثر را نشان می دهد:

آب گرم در زمان گرفتن تاثیری چندانی ندارد.

اگر به ملات گچ از 0.1 تا 0.5 در صد وزن گچ سریشم اضافه کنیم زمان آغاز سخت شدن آن از 10 دقیقه تا 2 ساعت به تاخیر می افتد.

اگر به ملات گچ از 10 تا 50 درصد وزن آن خاک رس اضافه کنیم ( ملات گچ و خاک ) آغاز گرفتن ان حداکثر تا 12.5 دقیقه به تاخیر می افتد.

اگر به ملات گچ تا یک درصد وزن ان زاج سفید اضافه کنند زمان آغاز گرفتن آن تا 15.5 دقیقه به تاخیر می افتد ولی اگر مقدار زاج سفید را اضافه کرده و انرا تا 5 در صد برسانند ملات گچ تندگیر شده و زمان آغاز گرفتن ان به 7 دقیقه می رسد.

     زمان مصرف گچ از لحاظ دما

با توجه به آنکه در موقع ملات سازی گرما تولید می کند بطوریکه تقریبا تا حدود 15 تا 20 درجه گرم تر از محیط کارگاه می شود بدین سبب از لحاظ تئوری می توان ملات گچ را در دماهای زیر صفر نیز مصرف نمود ولی عملا در کارگاهها باید از این کار خودداری کرده و حداکثر ملات گچ را در دماهای کمتر از 5 یا 6 درجه بالای صفر مصرف ننمائیم.

به علت زودگیر بودن گچ با وجود انکه ملات انرا بسیار کم درست می کنند (حداکثر به اندازه یک استانبولی) نمی توان سطوح زیادی را با آن سفید کرده و کاملا صیقلی نمود زیرا قبل از انکه بتوانیم سطح گچ را با ماله پرداخت نموده تا سطوح صافی به دست آوریم گچ سخت شده و حالت پلاستیک بودن خود را از دست می دهد (سخت شدن ملات گچ با خشک شدن آن اشتباه نشود) بدین لحاظ پس از آنکه روی گچ و خاک را با ملات گچ اندود نمودند برای آنکه سطحی کاملا صیقلی به دست می آید.روی آن را کشته می کشند.

کشته ملات گچی است  که هیچ وقت سخت نمی شود و تا قبل از خشک شدن حالت پلاستیسیته خود را از دست نمیدهد البته باید توجه داشت که ضخامت کشته حداکثر نباید از یک میلیمتر تجاوز کند زیرا در غیر اینصورت پوسته پوسته شده و از سطح کار جدا میشود.

ساختن کشته

برای ساختن ملات کشته ابتدا گچ را از الکهای بسیار ریز رد می نمایند آنگاه آنرا مانند ملات معمولی گچ میسازند ولی بلافاصله پس از انکه دانه های گچ را داخل آب ریختند با دست انرا مالش داده و مانع ایجاد کریستالهای لازم جهت سخت شدن میگردند و بدین طریق پس از ده تا دوازده دقیقه که ملات را مالش دادند این ملات قبل از خشک شدن سخت نمیشود و به ان در اصطلاح بنائی کشته می گویند. ملات  کشته بعلت انکه سخت نم یشود. به کارگران گچ کار فرصت میدهد تا سطوح وسیعی را بوسیله آن با ماله کاملا صیقلی نماید.

اندازه دانه های گچ

همانطوریکه قبلا اشاره شد پس از انکه گچ را از کوره بیرون اوردند آنرا به آسیاب برده و با آسیابهای ساچمه ای و غیره آنرا خرد کرده و بصورت پودر در آورده و برای مصرف به بازار عرضه مینمایند بدیهی است هر قدر دانه های گچ ریزتر باشد گچ مرغوبتر بوده و برای کارهای ظریفتر مورد استفاده قرار می گیرد.

قطر بزرگترین دانه گچ مورد استفاده در کارهای ساختمانی نباید از 0.6 میلیمتر بزرگتر باشد و نود درصد آن باید ریزتر از 0.15 میلیمتر بوده و 99.5 درصد آن باید ریزتر از 0.2 میلیمتر باشد.

علل ترک خوردن گچ کاری

گاهی در ساختمان ملاحظه می کنیم که سطوح گچ کاری شده پس از خشک شدن و سخت شدن ترک می خورد و شکل بسیار بدی به محل ان میدهد این ترک خوردگی می تواند به دلایل زیر باشد:

اگر در موقع ساختن ملات گچ مقدار گچ را که درآب می ریزیم از حد معینی کمتر باشد (درصد وزن آب نسبت به گچ زیاد باشد) بطوریکه گچ نتواند پس از انبساط حجم آب مصرف شده در ملات را پر کند در نتیجه گچ پس از خشک شدن تقلیل حجم داده و می ترکد.

اگر کلفتی ملاتی که روی دیوار می کشیم از 7 – 8 سانتی متر بیشتر باشد و انرا در یک نوبت بکشیم لایه های روئی گچ در اثر مجاورت با هوا به فوریت خشک می شوند در حالی که هنوز لایه های درونی مرطوب هستند و اگر این لایه ها هم بخواهند خشک شوند یعنی آب آنها تبخیر شود ناچارا باید در سطح گچ کاری ترکهایی ایجاد شود تا امکان خروج بخارآب لایه های زیرین حاصل شود.

اگر در فصل سرما و درجات زیر صفر اقدام به گچ کاری بنماییم و آب ملات گچ قبل از انبساط و سخت شدن گچ یخ بزند فعل و انفعالات شیمیایی برای سخت شدن در ملات متوقف می شود. پس از انکه یخ ذوب شد گچ فاسد شده و دیگر به انبساط خود ادامه نمیدهد در نتیجه درسطح گچ کاری شده ترک خوردگی مشاهده می گردد.

بعضی از ترکها  در گچ کاری بعلل فوق نبوده و در اثر نشستهای ساختمان بوجود می آید این ترکها معمولا با زاویه 45 درجه نسبت به افق ظاهر می شود.

وزن مخصوص گچ

وزن مخصوص گچ بر حسب ریزی و درشتی دانه و همچنین لرزیده و نلرزیده ان متفاوت است و بطور کلی وزن مخصوص گچ از 0.85تا 1.4 تن بر متر مکعب می باشد.

گچ و خاک

اگر در ساختمان بخواهیم از گچ بعنوان ملات استفاده نماییم اغلب مواقع گچ و خاک رس را مخلوط کرده و از ملات گچ و خاک استفاده می کنند و از گچ تنها و بدون خاک فقط برای سفید کاری اطاقها و پوشش روی گچ و خاک استفاده می شود ان هم بعلت رنگ سفید ان است که آمادگی بهتری برای نقاشی دارد.

منظور از ملات گچ و خاک ملاتی است که از مخلوط شدن گچ و خاک رس به نسبت پنجاه درصد از هر کدام بدست امده باشد البته با توجه به تندگیر و کندگیر بودن گچ ممکن است میزان خاک رس کمتر یا بیشتر بشود.

خاک را به دلایل زیر با گچ مخلوط می نمایند:

قیمت خاک رس از گچ ارزانتر است زیرا همانطور یکه قبلا گفته شد سنگ گچ را پس از استخراج به کوره برده و عملیاتی روی ان انجام می دهند که موجب هزینه می باشد در صورتیکه خاک رس را پس از استخراج مستقیما به مصرف می رسانند و در هر شرایط  قیمت خاک رس از گچ ارزانتر است در نتیجه ملات گچ و خاک بسیار اقتصادی تر از گچ تنها است.

ملات گچ و خاک دیر گیر تر از ملات گچ می باشد . بدین علت دیرتر سخت شده و در نتیجه کارگران گچ کار بیشتر فرصت دارند  تا آن را روی ردیف قبلی آجر پهن نموده و ردیف بعدی آجر را روی آن بچسبانند.روی هم رفته کار کردن با آن آسان است.

ملات گچ و خاک از ملات گچ پلاستیک تر می باشد و زیر ماله بنا بهتر شکل می گیرد.

دوغ آب گچ

برای ساختن دوغ آب گچ عینا مانند ساختن ملات گچ عمل می نمایند فقط از آب بیشتری استفاده می کنند بطوریکه ملات کامل رقیق و روان باشد . از دوغ آب گچ برای پر کردن درزهای طاق ضربی استفاده می نمایند. دوغ آب گچ را قبل از ازدیاد حجم گچ مصرف می کنند و ملات گچ را تقریبا بعد از ازدیاد حجم گچ.

تخته های گچی پیش ساخته

در ساختمان هایی که اسکلت آنها فلزی یا بتنی است برای تیغه بندی جهت جدا کردن فضاهای داخلی آپارتمان احتیاج به مصالحی بسیار سبک داریم که وزن زیادی را به سازه تحمیل نکند برای این کار معمولا از بلوک سفالی تو خالی استفاده می کنند.

گاهی نیز از قطعات گچ به ابعاد تقریبی 50*50*8  سانتی متر استفاده می شود که این قطعات به شکل کام و زبانه روی هم قرار می گیرند. ملات بین آنها چسب مخصوصی است که مخلوط گچ داشته و پس از مصرف کاملا هم رنگ سایر قسمتهای تخته های گچی می شود.

پس از نصب پلاکهای گچی میتوان روی انرا با اندود گچ و یا کاغذ دیواری پوشانید.باید دقت نمود که از این قطعات در مکانهایی که مستقیما با آب در تماس هستند استفاده نشود مانند حمام ها و غیره زیرا همانطوری که گفته شد گچ در مقابل آب حساس بوده و خیلی زود فاسد می شود.

با توجه به این که برای تیغه بندی اتاقها فقط حجم قطعه مورد نظر می باشد در نتیجه وزن قطعه هر چقدر سبک تر باشد بهتر است زیرا بار کمتری را به پلها و ستون ها و فنداسیون وارد می کند. گاهی برای ساختن قطعات گچی جهت تیغه بندی از گچ پوک شده استفاده می کنند یعنی از گچی که در هنگام سخت شدن دارای خلل فرج بیشتری می باشد استفاده می شود.

برای ساختن گچ پوک به ابی که ملات گچ را با آن درست می کنند موادی اضافه می نمایند که تولید گاز بنماید مانند آب اکسیژنه یا سولفات آلومینیم این مواد در موقع سخت شدن گچ ایجاد حباب کرده و در نتیجه در گچ خلل و فرج ایجاد می شود و وزن مخصوص قطعه گچی کم می شود.

برای ساختن قطعات گچی سبک علاوه بر روش فوق می توان با اضافه کردن مواد دیگری به ملات گچ مانند پودر کاه – سبوس برنج – قطعات گچی سبک به دست آورد؛ و همچنین اگر به ملات گچ موادی مانند مو – الیاف گیاهی – و مفتولهای باریک فلزی و غیره استفاده کنند قطعه گچی مسلح به دست می آید که نسبت به قطعه گچ معمولی و قطعه گچی پوک دارای مقاومت کششی و فشاری بیشتری است.

از قطعات گچی استفادههای دیگری نیز به عمل می آید مثلا قطعات مذکور را به شکل و اندازه دلخواه در می آورند و آنرا به جای گچ کاری به دیوار سالنها می چسبانند و از آن به جای آکوستیک استفاده می نمایند و یا تخته گچی مقاوم در مقابل حرارت می سازند و فضای خصوصی را که باید دارای امنیت بیشتری در مقابل آتش سوزی یا تبادل حرارت داشته باشد با آن می پو شانند.

در ساخت هر یک از این قطعات باید ویژگی های مخصوصی رعایت شود.هم چنین قطعات گچی را به شکل گل و بوته در می آورند و از آن برای تزیین فضاهای داخلی ساختمان به عنوان گچ بری پیش ساخته استفاده می نمایند.

گچ و فلزات

به علت آنکه ملات گچ اگر در مجاورت آهن – روی – سرب قرار بگیرد با آن ترکیب شده و تولید سولفات می نماید و در نتیجه موجب ضعیف شدن قطعه به کار رفته می شود در ساختمانها مخصوصا ساختمانهایی که اسکلت آن فلزی بوده و سقف طاق ضربی می باشد باید حتما روی تمام قطعات فلزی را قبل از اجراء طاق ضربی و مصرف هر گونه گچ با یک لایه از روغن مخصوص که به آن ضد زنگ می گویند پوشانیده شود تا بدین وسیله از فساد آهن جلوگیری گردد.

مقاوم کردن اندود گچ در مقابل آب

در فضاهایی از آپارتمانهای مسکونی که اندود گچ در مقابل بخار آب قرار دارد.مانند سقف حمام ها و یا توالت ها و یا آشپزخانه ها برای آنکه بخار آب به گچ آسیبی نرسانند روی آنرا با یک یا چند لایه رنگ روغن می پوشانند تا بدین وسیله مقاومت آن در مقابل آب و مخصوصا بخار آب زیادتر گردد ولی این رنگ روغن نمی توانند گچ را صد در صد در مقابل آب مقاوم نماید و باز هم بعد از چندی سقف یا دیوار این گونه فضاها در اثر مجاورت با بخار آب  طبله می نمایند.

مقاومت کششی و فشاری گچ

معمولا مصرف گچ در ساختمان برای اعضاء باربر نبوده بلکه فقط برای نازک کاری به کار می رود بدین لحاظ اگر ملات گچ پس از سخت شدن و خشک شدن بتواند وزن خود را تحمل کند کافی می باشد در آزمایشهایی که به عمل آمده نشان می دهد که مقاومت فشاری گچ سخت شده بیش از 30 کیلوگرم بر سانتی متر مربع و مقاومت کششی آن بیش از 5 کیلو گرم بر سانتی متر است که این هر دو برای مصرف گچ در ساختمان برای نازک کاری کافی است.

انبار کردن گچ

اگر گچ به صورت فله به کارگاه وارد شود باید بلافاصله مصرف گردد زیرا همانطوری که قبلن نیز اشاره شد گچ میل ترکیبی شدیدی با آب داشته و حتی رطوبت هوا را جذب می کند و پس از مدتی نه چندان طولانی فاسد می شود یعنی در موقع مخلوط کردن آن با آب ازدیاد حجم پیدا نکرده و سخت نمی شود ولی اگر گچ پاکتی را به طریقه صحیحی انبار کنند به طوریکه دور از رطوبت باشد میتوان حتی پس از یک سال هم از آن استفاده نمود.

برای انبار کردن گچ باید انرا روی تخته هایی که از زمین فاصله داشته باشد بچینند برای ایجاد فاصله تخته های زیرگچ از زمین میتوان از قطعات آجر یا بلوک سفالی استفاده نمود و هم چنین باید فاصله گچ از دیوارهای انبار 20 سانتی متر باشد و نباید حداکثر بیش از 10 پاکت گچ را روی هم چید زیرا ممکن است گچ داخل پاکتهای پایین تر در اثر وزن پاکتهای بالایی بهم دیگر چسبیده و کلوخه شود . خلاصه گچ را باید طوری انبار نمود که هوا به راحتی بتواند بین آن جریان پیدا کرده و هم چنین زیر فشار نباشد

تهیه وتنظیم اشکان سرپله                                                                                        [e-mail]